Nr. 2127
Geheim!
Handbuch
für U-Bootskommandanten
(U.Kdt.Hdb.)
1942
Nachdruck 1943
(Deckblatt Nr. 1-11 und handschriftliche Berichtigungen eingearbeitet)
Oberkommando der Kriegsmarine
M. Dv. Nr. 906
Spis treści
Paragraf Strona
1 – 2 Wstęp ........................................................... 7
Rozdział I.
Uwagi ogólne.
3 – 18 A. Podstawowa charakterystyka i sposób
użycia U-Boota ............................................. 9 – 12
19 – 64 B. Unikanie wykrycia przez nieprzyjaciela ....... 12 – 23
21 – 45 I. Jak nie zostać dostrzeżonym ................. 12 – 17
46 – 54 II. Jak nie zostać zlokalizowanym
pasywną hydrolokacją ........................... 18 – 19
55 – 64 III. Jak nie zostać zlokalizowanym
aktywną hydrolokacją (ASDIC'iem) ...... 20 – 23
65 – 74 C. Środki łączności U-Boota .............................. 23 – 25
75 – 90 D. Ograniczenia ................................................... 26 – 27
Rozdział II.
Atak torpedowy w zanurzeniu.
91 – 104 A. Podstawowe zasady postępowania w trakcie
ataku torpedowego w zanurzeniu ................... 28 – 31
105 – 124 B. Przygotowania do ataku torpedowego w
zanurzeniu ....................................................... 31 – 35
125 – 140 C. Przeprowadzenie ataku w zanurzeniu ............. 36 – 38
141 – 170 D. Rodzaje ataków torpedowych w zanurzeniu ... 39 – 47
142 – 145 I. Atak w oparciu o system kierowania
ogniem torpedowym ................................ 39 – 40
146 II. Strzał z wyrzutni dziobowych na wprost . 40 – 47
147 III. Strzał z wyrzutni rufowych na wprost ..... 41 – 42
148 – 149 IV. Strzał ze stałym odchyleniem
żyroskopowym ......................................... 42 – 43
150 1. Strzał z odchyleniem 45° .............. 43 – 45
151 – 170 2. Strzał z odchyleniem 90° .............. 45 – 47
171 – 174 E. Użycie torped ................................................... 47 – 48
175 – 194 F. Postępowanie po ataku torpedowym
w zanurzeniu .................................................... 48 – 51
Paragraf Strona
Rozdział III.
Atak torpedowy na powierzchni.
195 – 218 A. Podstawowe zasady postępowania w trakcie
nocnego ataku torpedowego na powierzchni . 52 – 57
199 – 206 I. Niebezpieczeństwo zostania
spostrzeżonym …................................... 54 – 55
207 – 213 II. Niebezpieczeństwo zostania
zlokalizowanym przez pasywną
hydrolokację .......................................... 55 – 56
214 – 218 III. Niebezpieczeństwo zostania
zlokalizowanym przez aktywną
hydrolokację (ASDIC) ........................... 56 – 57
219 – 226 B. Przygotowania do nocnego ataku
torpedowego na powierzchni …..................... 57 – 59
227 – 234 C. Przeprowadzenie nocnego ataku
torpedowego na powierzchni …...................... 59
235 – 245 D. Postępowanie po nocnym ataku
torpedowym na powierzchni …....................... 60 – 61
Rozdział IV.
246 – 269 Postępowanie wobec nieprzyjacielskiej
obrony i pościgu ...................................... 62
250 – 253 A. Postępowanie wobec pasywnej hydrolokacji .. 62 – 63
254 – 265 B. Postępowanie wobec aktywnej
hydrolokacji (ASDIC) …................................ 63 – 67
266 – 270 C. Postępowanie wobec samolotów …................ 67 – 68
Rozdział V.
271 – 279 U-Boot jako platforma artyleryjska ….................... 69 – 73
Rozdział VI.
280 – 289 U-Boot jako stawiacz min …................................... 74 – 75
Rozdział VII.
U-Boot w wojnie przeciwko żegludze handlowej
290 – 300 A. Uwagi ogólne .................................................. 76 – 77
301 – 309 B. Zatrzymywanie statków handlowych ............. 78 – 81
310 – 339 C. Postępowanie wobec konwojów ..,................. 81 – 90
Paragraf Strona
Rozdział VIII.
Wilcze stada – rozpoznanie i atak
340 – 341 A. Uwagi ogólne ................................................ 91
342 – 348 B. Dowodzenie ................................................. 91 – 92
349 – 374 C. Rodzaje i formy wilczego stada .................... 92 – 97
375 – 390 D. Postępowanie w rejonie operacyjnym przed
i po kontakcie z nieprzyjacielem ................... 97 – 100
Rozdział IX.
Użycie torped.
391 – 395 A. Użycie torped .................................................. 101 – 102
Rozdział II.
Atak torpedowy w zanurzeniu.
A. Podstawowe zasady postępowania w trakcie ataku
torpedowego w zanurzeniu.
91. Celem ataku torpedowego w zanurzeniu jest wystrzelenie celnej
torpedy, niepostrzeżenie i z niewielkiej odległości. Im mniejsza odległość
pomiędzy U-Bootem a celem, tym bardziej dokładne jest oszacowanie
prędkości oraz kąta biegu celu. Największą zaletą ataku z niewielkiej
odległości jest to, że nawet większe błędy w oszacowaniu parametrów celu
nie mają wpływu na celność torpedy. Ponadto jakiekolwiek działanie celu –
np. zmiana kursu, gdy U-Boot lub torpeda zostały dostrzeżone, jest
spóźnione (z uwagi na krótki czas biegu torpedy).
92. Najmniejsza odległość do celu jest określona przez dystans
wymagany przez torpedę, aby ustabilizowała swój bieg na określonej
głębokości, oraz przez względy bezpieczeństwa – czyli odległość pomiędzy
U-Bootem a punktem eksplozji torpedy. Nie należy atakować, gdy
odległość do celu jest mniejsza niż 300 m.
93. Skrytość ataku torpedowego jest zapewniona dzięki ostrożnemu
użyciu peryskopu, wystrzał torpedy nie powodujący uwolnienia pęcherzy
sprężonego powietrza oraz brak pęcherzyków powietrza w śladzie torowym
torpedy.
94. Skuteczność nieprzyjacielskiej pasywnej i aktywnej hydrolokacji
zależy od stanu morza, lokalnych właściwości wody morskiej
1
, prędkości
nieprzyjaciela (patrz Część I, B, II i III), wyszkolenia personelu i wielu
innych czynników. Niebezpieczeństwo bycia wykrytym nie może
przeszkodzić w przeprowadzeniu niszczącego ataku torpedowego.
95. Podczas atakowania celów poruszających się z małą lub średnią
prędkością, z niewielkiej odległości, wskazane jest strzelanie, gdy kąt biegu
celu wynosi 90°. Wówczas błędy oszacowania kąta biegu mają najmniejszy
wpływ na celność strzału. Ponadto, prędkość celu może być najdokładniej
28
oszacowana, gdy cel jest widoczny pod takim kątem. Jeżeli odległość do
celu jest większa (ponad 1000 m), i cel porusza się z większą prędkością,
należy próbować strzelać przy mniejszym kącie biegu, powiedzmy 60°.
96. Ponieważ U-Boot nie jest wyposażony w dalmierz, określenie
parametrów kursu celu przy pomocy pomiaru prędkości zmian namiaru
2
jest
niemożliwe. Parametry kursu celu: kąt biegu, prędkość oraz odległość są
określane w trakcie podejścia przy pomocy nakresu bojowego lub też
szacowanie. Szacowanie parametrów kursu celu podczas obserwacji przez
peryskop mono-okularowy jest trudne i wymaga wielu ćwiczeń..
97. Oszacowanie kąta biegu jest najłatwiejsze, gdy U-Boot znajduje się
przed celem. Znajdujące się za celem słońce utrudnia oszacowanie kąta
biegu.
98. Prędkość celu najłatwiej oszacować z pozycji na trawersie celu.
Szacując prędkość, należy obserwować raczej falę rufową niż dziobową,
ponieważ jeżeli dziób celu jest ostry, fala dziobowa jest ledwie widoczna.
Dodatkowo, falę rufową trudniej zakamuflować
3
.
Szacując prędkość celu, należy brać uwagę kierunek ruchu celu
względem kierunku ruchu fal, zmianę prędkości namiaru celu, a także jego
kąt biegu.
99. Należy wykorzystywać każdą nadarzającą się okazję do ćwiczeń w
określaniu (szacowania) odległości do celu. Podczas szacowania odległości,
dużą rolę gra widoczność. Przy dobrej pogodzie, gdy słońce znajduje się za
plecami, jest tendencja do niedoszacowania odległości. W warunkach złej
widoczności, pod słońce, w czasie zmierzchu lub świtu oraz podczas pełni
księżyca, odległość jest zwykle przeszacowana.
100. Sprzyjające warunki do ataku:
a) Gdy słońce znajduje się za plecami: strzelający nie jest oślepiony, widzi
wyraźnie cel. Z kolei przeciwnik nie jest w stanie dostrzec peryskopu
pośród refleksów promieni słońca na powierzchni wody. Także ślad
torowy torpedy zwykle może być dostrzeżony dopiero wtedy, gdy jest
za późno.
29
b) Od strony nawietrznej: podstawowa zasada: peryskop zawsze powinien
poruszać się w tym samym kierunku co fale. Nadchodzące fale
omywają peryskop od tyłu, który jest skierowany w kierunku celu.
Rozbryzgi powodowane przez peryskop nie są łatwe do dostrzeżenia.
Dodatkowo, nieprzyjacielscy wachtowi muszą patrzeć pod wiatr, co
szczególnie przy silnym wietrze lub w deszczu utrudnia obserwację.
Wyjątkowa sytuacja występuje w przypadku umiarkowanego
wiatru: jeżeli atak jest prowadzony z rufowych wyrzutni, okręt
powinien poruszać się zgodnie z kierunkiem ruchu fal - torpedy biegną
w zawietrzną burtę celu. W takim przypadku ruch U-Boota niemal
kompensuje ruch fal – wysunięty peryskop jest niemalże nieruchomy
względem fali. Gdyby U-Boot atakował nawietrzną burtę celu,
poruszałby się w kierunku przeciwnym niż fale – wysunięty peryskop
mógłby powodować podejrzane rozbryzgi, nawet gdy U-Boot
poruszałby się z niewielką prędkością. Jednak w przypadku silnego
wiatru, atakując z rufowych wyrzutni, bardziej wskazane jest strzelanie
do nawietrznej burty celu, ponieważ wachtowi przeciwnika mają
trudniejsze warunki obserwacji.
c) Wiatr o sile od 3 do 4 oraz stan morza od 2 do 3 to najbardziej
sprzyjające warunki do ataku, ponieważ fale przelewają się nad nisko
wysuniętym peryskopem nie zaburzając widoku celu, a utrzymanie
okrętu na głębokości peryskopowej nie jest trudne.
101. Niesprzyjające warunki do ataku:
a) Wysoki stan morza lub martwa fala: trudno jest utrzymać okręt na
głębokości peryskopowej, szczególnie, gdy atak jest przeprowadzany w
kierunku przeciwnym do kierunku ruchu fal. W tym przypadku od
umiejętności sterników głębokości zależy możliwość przeprowadzenia
ataku (patrz Część I, D, paragraf 78). Przy wzburzonym
morzu, większe szanse na sukces daje atak w kierunku
równoległym do fali (najbardziej sprzyjające utrzymaniu
głębokości przez okręt I przez torpedę).
b) Gładka powierzchnia morza: najmniejsza zmarszczka na powierzchni
wywołana przez wysunięty peryskop jest łatwa do zauważenia przez
przeciwnika. Wyjątki: jaskrawe słońce za plecami; zmierzch lub
księżycowa noc.
30
c) Atak, gdy na horyzoncie, za plecami znajdują są ciemne, burzowe
chmury. Nawet najskuteczniej zamaskowany (pomalowany) peryskop
będzie wydawał się jasny na tle ciemnego, burzowego nieba.
d) Pod słońce: oszacowanie prędkości, kąta biegu oraz odległości jest
znacząco trudniejsze. Ponadto, istnieje ryzyko, że odbijające się w
obiektywnie peryskopu światło zwróci uwagę przeciwnika.
102. Wolne.
103. Wolne.
104. Wolne.
B. Przygotowania do ataku torpedowego
w zanurzeniu.
105. Zasady ogólne:
a) Dowódca U-Boota powinien być czujny i w gotowości w
trakcie patrolu, nawet gdy nie ma celów do ataku.
b) Po napotkaniu celu, należy postępować z wielką
ostrożnością. Atakować należy wytrwale i niezłomnie, aż
cel zostanie zniszczony. W trakcie ataku, często pojawiają
się okoliczności, które mogły by być powodem do jego
przerwania. Te chwile zwątpienia muszą być
przezwyciężone.
c) Nigdy nie należy zaprzestawać ataku lub ścigać
nieprzyjaciela, ponieważ ma się nadzieję, że kolejny cel
będzie bardziej wartościowy. Lepszy wróbel w garści niż
gołąb na dachu! Nie należy także przerywać ataku ze
względu na oszczędność paliwa.
d) Atak powinien być przerwany jedynie w razie wyższej
konieczności, np. o zmierzchu – gdy jest już zbyt ciemno
na atak w zanurzeniu. Wtedy należy przygotować się do
nocnego ataku na powierzchni, który ma większe szanse
na powodzenie.
31
e) Podczas każdego ataku, czy to dziennego czy nocnego, należy
próbować określić wiarygodne dane dotyczące ruchu celu,
wykorzystując wszelkie dostępne środki (pomiar prędkości zmiany
namiaru przy użyciu stabilizowanych linii
4
, pomiar wielkości kątowej
masztów o znanej wysokości, niwelowanie
5
zmian prędkości i
namiaru celu w trakcie dziennego i nocnego ataku na powierzchni).
Nie atakować na oślep – w ten sposób nie osiągnie się sukcesu.
f) Nie atakuj z pozycji, która nie daje żadnej szansy na sukces. Bądź
czujny i czekaj – jeżeli w ciągu dnia jest wystarczająco dużo czasu na
ponowne zajęcie korzystnej pozycji, w przeciwnym razie przygotuj się
do ataku w nocy.
g) Szczególnie trudnymi celami do ataku są: niszczyciele – z powodu ich
dużej prędkości oraz krótkiej sylwetki, oraz okręty podwodne – z uwagi
na niewielką wysokość (trudność w określeniu odległości) oraz kształtu
części nawodnej, która utrudnia określenie kąta biegu. Z tego względu
atak na niszczyciele oraz okręty podwodne powinien być
przeprowadzany jedynie z niewielkiej odległości. Nie należy strzelać
pojedynczych torped – wyłącznie salwy.
h) W warunkach bojowych, zawsze wydaje się, że jest się bliżej
przeciwnika niż w rzeczywistości, szczególnie w nocy. Wówczas
należy wstrzymać atak i próbować podejść bliżej.
Atak z bliskiej odległości zwiększa własne bezpieczeństwo. W
sąsiedztwie własnych jednostek, nieprzyjacielska eskorta nie będzie
zrzucać bomb głębinowych.
106. W trakcie każdego ataku w zanurzeniu, torpedy powinny zostać
wystrzelone najwcześniej jak to możliwe. Wahanie może doprowadzić do
tego, że przepadną sprzyjające warunki. Dlatego, jeżeli warunki na to
pozwalają, U-Boot powinien zbliżać się do przeciwnika. Nie należy biernie
czekać, aż przeciwnik sam się zbliży.
107. Dowódca musi szybko i elastycznie podejmować decyzje, aby w
zależności od zmieniających się okoliczności wybrać najlepszą metodę
ataku, która zapewnia największe szanse na szybki sukces. Przez cały czas,
gdy cel jest w zasięgu ataku, U-Boot musi być na pozycji umożliwiającej
wystrzelenie torped – na wypadek, gdyby cel podjął przeciwdziałanie, np.
zwrot – nawet gdy planowana pozycja do wystrzelenia torped (np. przy
kącie biegu równym 90°) nie została jeszcze osiągnięta. Dowódca nigdy nie
powinien trzymać się sztywno i schematycznie jednej wartości kąta biegu.
108. Z powodu niewielkiej prędkości podwodnej U-Boota, atak z
pozycji znajdującej się przed celem jest koniecznością. Im większa
32
odległość do celu, tym bliżej kursu celu powinien znajdować się U-Boot. W
normalnych warunkach widoczności oraz ataku, U-Boot nie powinien się
zanurzać, dopóki nie osiągnie takiej pozycji, z której cel jest widoczny pod
kątem biegu 0° względem kursu generalnego celu.
109. Jeżeli U-Boot nie znalazł się na pozycji przed celem, a cel właśnie
wchodzi w zasięg wzroku, należy podjąć próbę zajęcia wymaganej pozycji
płynąć na powierzchni z największą prędkością. Najkorzystniejszy kurs
podczas manewru wyprzedzania celu to kurs prostopadły do bieżącego
namiaru na cel – o ile U-Boot znajduje się przed trawersem celu.
110. W trakcie zajmowania pozycji przed celem, U-Boot nie może
zniweczyć swojej największej przewagi: skrytości. W ciągu dnia, przy
dobrej pogodzie, wachtowi U-Boota nie powinni widzieć więcej niż czubki
masztów celu (gdzie znajdują się nieprzyjacielscy obserwatorzy, dalmierze,
patrz Rozdział I, B, paragraf 25).
111. Należy zwracać uwagę na różnice w warunkach widoczności na
różnych obszarach morza. Mogą wystąpić warunki – z powodu
zmniejszonej przejrzystości powietrza, gdy linia horyzontu jest zamglona -
które umożliwią zbliżenie się na mniejszą odległość bez zostania
spostrzeżonym. Na Atlantyku, U-Boot może zostać dostrzeżony przez
nieprzyjaciela, gdy zostanie uniesiony na martwej fali – jak to się czasami
zdarza – nawet gdy przez dłuższy czas nie był widoczny z nieprzyjacielskiej
jednostki.
112. Manewr wyprzedzanie celu wymaga wysokich umiejętności
taktycznych, a jego sukces jest warunkiem koniecznym do następującego po
33
nim ataku, a co za tym idzie, warunkiem koniecznym do sukcesu całej
operacji. Dlatego manewr wyprzedzania powinien być prowadzony przed
dowódcę i wymaga jego całkowitej uwagi.
113. Zajęcie dogodnej pozycji do ataku przed celem, który powinien
znajdować się na granicy widzialności wymaga długiego, wyczerpującego i
męczącego manewru wyprzedzania. Jest to nieustanne „piłowanie
horyzontu” - podchodzenie do celu, gdy maszty stają się mniejsze, i
odchodzenie od niego – gdy maszty stają się większe. Intensywny wysiłek
wyprzedzenia celu musi być kontynuowany godzina po godzinie i wymaga
nieustępliwości – nawet gdy postęp jest niewielki. Jakakolwiek zmiana
kursu lub problemy z maszynami na pokładzie ściganego celu może
natychmiast zmienić sytuację na naszą korzyść.
114. W trakcie manewru wyprzedzania należy zbierać informacje na
temat celu (kurs, prędkość, schemat zygzakowania) – poprzez czynione w
regularnych odstępach czasu uważne obserwacje własnego kursu, namiarów
na cel, szacunkową odległość oraz kąt biegu – które wykorzystane zostaną
do prowadzenia nakresu bojowego. Obserwacje te są z reguły dokładniejsze
niż poczynione przez peryskop.
115. Manewr wyprzedzania oraz atak nie powinien być zarzucony w
sytuacji, nasza pozycja względem celu zmienia się bardzo powoli. Niech
trudności Cię nie zniechęcają!
116. Wolne.
117. Z uwagi na stosunkowo niewielką prędkość nawodną i podwodną
U-Boota, sukces manewru wyprzedzania w ciągu dnia zależy od prędkości
celu oraz od kąta biegu w momencie jego dostrzeżenia. Jeżeli
nieprzyjacielska eskorta znajduje się daleko z przodu, lub jeżeli są obecne
samoloty – przez co U-Boot jest zmuszony do częstego i przedwczesnego
zanurzania, co dodatkowo zmniejsza jego prędkość – manewr wyprzedzania
jest wyjątkowo trudny. Jednak także w tym wypadku dowódca musi
wykazywać determinację i się nie poddawać.
34
118. Jeżeli U-Boot został zmuszony do zejścia pod wodę, nie może
pozostawać w zanurzeniu zbyt długo. Powinien zawsze próbować wynurzyć
się tak szybko jak to możliwe, aby ponownie mieć możliwość dobrej
obserwacji nieprzyjaciela oraz by nie tracić niepotrzebnie cennego czasu.
119. W przypadku nagłego pogorszenia widoczności z powodu szkwału
itp. pozostać czujny. U-Boot powinien się zanurzyć, jeżeli po poprawieniu
się widoczności okazało się, że za bardzo się zbliżył do nieprzyjaciela w
czasie, gdy widoczność była gorsza.
120. Gdy U-Boot osiągnął pożądaną pozycję przed celem, to znaczy
znajduje się na kursie przeciwnym do generalnego kursu celu (patrz
paragraf 108), musi zacząć poruszać się w kierunku celu – na powierzchni
lub w zanurzeniu, zawsze w gotowości do wystrzelenia torpedy jak tylko
stanie się to możliwe – zanim sytuacja się zmieni, np. w wyniku zmiany
kursu przez nieprzyjaciela, co może doprowadzić do niepowodzenia ataku.
121. Wolne.
122. Wolne.
123. Wolne.
124. Wolne.
35
C. Przeprowadzenie ataku w zanurzeniu.
125. W odległości 4 ~ 5000 m od celu – w zależności od warunków
pogodowych oraz oświetlenia – peryskop powinien być używany
„oszczędnie”, tzn. peryskop należy podnosić często, ale na krótki czas, tuż
ponad powierzchnię (głowica peryskopu nie większa niż pięść), tak aby fale
się nad nim przelewały (patrz Rozdział I, B, paragraf 31). Błędem jest
opuszczanie peryskopu na dłuższy czas gdy nieprzyjaciel jest w pobliżu. W
takim przypadku, U-Boot wcale nie jest mniej widoczny niż podczas
„oszczędnego” używania peryskopu, natomiast sam jest całkowicie ślepy, a
co za tym idzie – dużo bardziej zagrożony. Zatem U-Boot powinien
prowadzić częste lecz krótkotrwałe obserwacje, które powinny być ciągle
powtarzane.
126. Peryskop należy podnosić wyłącznie wtedy, gdy okręt płynie z
małą prędkością. Dlatego przed podniesieniem peryskopu konieczne jest
zmniejszenie prędkości. W przeciwnym wypadku – jeżeli morze jest
spokojne – ślad torowy peryskopu może zostać łatwo dostrzeżony, a
poruszający się z większą prędkością peryskop tworzy rozbryzgi.
127. Jeżeli jest powód aby chwilowo zwiększyć prędkość – np. aby
zmienić pozycję ataku – peryskop powinien być opuszczony tak, aby jego
głowica znajdowała się przynajmniej 1 m pod powierzchnią. Gdy U-Boot
znajduje się na głębokości peryskopowej, nie należy opuszczać peryskopu
bardziej niż jest to konieczne – aby niepotrzebnie tracić czasu podczas jego
ponownego podnoszenia.
128. Gdy morze jest spokojne, obracające się śruby U-Boota tworzą
delikatny ślad torowy widoczny na powierzchni. Jeżeli jest konieczne
poruszanie się z większą prędkością, peryskop powinien zostać opuszczony,
a okręt powinien zanurzyć się na głębokość 18 m - jeżeli tylko odległość od
przeciwnika na to pozwala.
129. W końcowej fazie ataku, tuż przed wystrzeleniem torped, do
ostatecznej oceny prędkości i kąta biegu celu powinien wystarczyć widok
czubków kominów i masztów.
130. Podczas szacowania odległości należy używać powiększenia 1½.
Przy powiększeniu 6-krotnym szacowanie odległości jest niemożliwe z
powodu monookularowego systemu optycznego peryskopu.
36
Ogólnie, powiększenie 6-krotne powinno być używane tylko
przejściowo, w celu obserwacji szczegółów nieprzyjacielskiej jednostki dla
celów określenia kąta biegu oraz prędkości, ale nigdy podczas samego
ataku z bliskiej odległości.
131. W odległości od około 4,000 do 2,000 m, w zależności od
prędkości oraz kąta biegu celu, U-Boot rozpoczyna podejście do ataku.
Poniższa praktyczna zasada służy do określenia odległości pomiędzy
U-Bootem a kursem celu (wzdłuż trawersu celu):
Gdy kąt biegu równy jest 5°, odległość wzdłuż
trawersu wynosi = 1/10, gdy kąt biegu równy jest 10°
= 1/5, gdy kąt biegu równy jest 15° = 1/4, gdy
kąt biegu równy jest 20° = 1/3, gdy kąt biegu równy
jest 30° = 1/2 odległości od celu
6
.
132. Podczas ataku z bliskiej odległości należy brać pod uwagę
niebezpieczeństwo zostania wykrytym przez nieprzyjacielską hydrolokację.
Dlatego – gdy tylko okoliczności na to pozwalają – należy płynąć z
najmniejszą możliwą prędkością, zachowując absolutną ciszę na pokładzie
okrętu (patrz Rozdział I, B, II i III).
133. Atak w zanurzeniu może być także przeprowadzony także o świcie
i zmierzchu a także w trakcie księżycowych nocy. W takich sytuacjach
należy zwrócić uwagę na następujące rzeczy:
a) Konieczne jest całkowite zaciemnienie wnętrza kiosku
oraz centrali, ponieważ odbite światło z wnętrza
okrętu jest widoczne w obiektywie peryskopu.
b) Szacowanie odległości do celu a także jego kąta biegu
w nocy przez peryskop jest bardzo trudne. U-Boot z
łatwością może znaleźć się bliżej celu niż było to
zamierzone.
c) W nocy, wszystkie obserwacje przez peryskop
powinny być prowadzone przy użyciu powiększenia 1
½-krotnego, ze względu na lepszą transmisję światła
przez układ optyczny peryskopu
7
.
d) Obserwacje celu ataku oraz dookolne obserwacje
otoczenia – aby zorientować się w położeniu innych
znajdujących się w pobliżu jednostek – w niektórych
sytuacjach mogą być prowadzone przy użyciu
dwóch peryskopów.
37
134. Rzadka okazja uderzenia na konwój musi być wykorzystana do
ataku wszystkimi dostępnymi okrętami oraz
torpedami – nawet pomimo silnej eskorty. Jeden ze statków konwoju
powinien być wybrany jako cel i powinien być atakowany aż do skutku.
Następnie – jeżeli to tylko możliwe – należy zaatakować kolejne statki z
konwoju.
135. Formację konwoju trudno jest rozpoznać podczas obserwacji z
głębokości peryskopowej oraz z większej odległości. Jeżeli konwój jest
szeroki (rozległy, w dwóch szeregach, rozbity), pożądane jest dostać się do
wnętrza konwoju od frontu i wystrzelić torpedy na obie strony
wykorzystując odchylenie żyroskopowe. Zaletą znalezienia się w takiej
pozycji jest: mniejsza skuteczność nieprzyjacielskiej osłony oraz mniejsza
czujność przeciwnika – a zatem lepsze warunki do przeprowadzenia
rozważnego ataku.
Podczas uderzenia na wąski konwój, atak z boku jest bardziej
korzystny, ponieważ szanse trafienia są wówczas większe (cele się
nakładają na siebie). Dodatkowo, podczas ataku z boku jest mniejsze
niebezpieczeństwo zostania staranowanym – dzięki czemu atak można
przeprowadzić z większą rozwagą.
136. Jeżeli – podczas ataku na konwój – z powodu nieprzyjacielskiej
eskorty lub samolotów zajdzie konieczność zejścia na głębokość 20 m (np.
aby uniknąć staranowania lub wykrycia), nie należy zaprzestawać ataku.
Ponieważ płynący na głębokości 20 m powoli traci rozeznanie odnośnie
tego co się dzieje na powierzchni, w określonych okolicznościach może być
wskazane odejście od konwoju z pełną prędkością, a następnie zawrócenie i
ponowne podejście do ataku z boku. Jeżeli konwój jest długi, zawsze jest
wówczas szansa trafienia w statki znajdujące się na jego końcu.
137. Wolne.
138. Wolne.
139. Wolne.
140. Wolne.
38
D. Rodzaje ataków torpedowych w zanurzeniu.
141. Zwykle atak torpedowy w zanurzeniu jest prowadzony w oparciu o
system kierowania ogniem torpedowym. Jeżeli system ten jest uszkodzony,
lub też w przypadku niewyjaśnionych chybionych strzałów, stosowane są
ataki torpedowe dziobowe i rufowe na wprost oraz ze stałym odchyleniem
żyroskopowym. Te rodzaje ataków muszą być także doskonalone przez
dowódcę oraz stosowane w zależności od okoliczności.
I. Atak w oparciu o system kierowania
ogniem torpedowym.
142. Zalety ataku w oparciu o system kierowania ogniem torpedowym
to:
a) Dowódca jest zwolniony z konieczności wyliczania kursu ataku
oraz manewrowania okrętem w celu wejścia na ten kurs. Może
całkowicie poświęcić swoją uwagę na zajęcie najdogodniejszej
pozycji do strzału. Konieczne jest jedynie zadbanie, aby cel
znajdował się w zakresie zwrotu torped – im mniejszym – tym
lepiej
8
.
b) Możliwości ataku torpedowego są znacząco większe, ponieważ – w
razie konieczności – można użyć całego zakresu dostępnego
odchylenia żyroskopowego torpedy. Torpedy mogą być
wystrzelone w dowolnym kierunku.
c) System kierowania ogniem torpedowym uwzględnia poprawkę
paralaksy, zatem – jeżeli parametry ruchu celu są poprawne –
punkt trafienia pokrywa się zwykle ze środkiem celu.
d) W każdej chwili możliwe jest odczytanie długości biegu torpedy, a
kąt rozproszenia salwy torpedowej oraz prędkość zwrotu okrętu
może być szybko uwzględniony w obliczeniach.
e) Nagłe zmiany sytuacji taktycznej (duża prędkość celu, częste
zmiany kursu) mogą być niwelowane przez okręt wyposażony w
system kierowania ogniem torpedowym. Bez takiego systemu atak
musiałby być przerwany z powodu niemożności wykonywania
szybkich zwrotów przez zanurzony okręt.
39
143. Istotną trudnością w trakcie ataku w oparciu o system kierowania
ogniem torpedowym jest – i odnosi się to także do każdego ataku z
odchyleniem żyroskopowym – konieczność dokładnego oszacowania
odległości, która służy do obliczenia poprawki paralaksy. Gdy odległość
jest niepewna – zwłaszcza przy ataku z bliskiej odległości oraz ataku na
kursie przeciwległym – należy zawsze próbować strzelać przy jak
najmniejszym kacie odchylenia żyroskopowego. Uniknie się wówczas
chybień wynikających z nieprawidłowej wartości poprawki paralaksy. Jeżeli
kąt odchylenia żyroskopowego jest duży – zwłaszcza przy atakach z
odległości poniżej 1000 m, nieprawidłowa poprawka paralaksy powoduje
chybienie torpedy.
144. Ponieważ atak w oparciu o system kierowania ogniem – w
przeciwieństwie do strzału na wprost – wymaga skomplikowanego
wyposażenia oraz stosunkowo dużej liczby personelu, liczba potencjalnych
miejsc, gdzie może powstać błąd jest duża. Dlatego absolutną
koniecznością są ciągłe ćwiczenia personelu oraz właściwa obsługa i
konserwacja urządzeń.
145. Jeżeli zasilanie systemu kierowania ogniem torpedowym nie
działa, nie należy od razu przechodzić do stosowania prymitywnych metod
ataku: strzału na wprost lub ze stałym kątem odchylenia żyroskopowego.
Należy wykorzystać funkcjonujące elementy systemu (kalkulator
torpedowy jako mechaniczne urządzenie obliczeniowe
9
). Należy często
ćwiczyć procedury wykorzystania kalkulatora w przypadku awarii zasilania.
II. Strzał z wyrzutni dziobowych na wprost.
146. Procedura:
a) określić kurs celu na podstawie jego kąta biegu oraz
namiaru;
b) oszacować prędkość celu;
c) obliczyć kąt strzału torpedy dla kąta biegu = 90°
w momencie strzału torpedy;
d) wykonać zwrot na kurs ataku.
Kurs ataku =
kurs prostopadły do kursu celu kąt
strzału torpedy, w zależności od tego, czy
atakowana jest sterburta czy bakburta celu
10
.
40
Jeżeli planowany atak ma być wykonany przy
mniejszej wartości kąta biegu, podczas określania
kursu ataku, zamiast kursu prostopadłego do kursu celu należy
użyć kursu tworzącego z kursem celu kąt o wartości równej
zamierzonemu kątowi biegu, np. 60°
11
.
e) Modyfikując kurs własny (poprzez odchyłki od kurs
ataku w prawo lub w lewo), U-Boot powinien zbliżyć
się do celu i zająć dogodną pozycją (aby cel widoczny był pod
kątem biegu 90°). W trakcie podejścia, niezbędne jest obserwacja
zmieniającego się kąta biegu oraz ciągła ocena odległości
(peryskop powinien być używany oszczędnie).
f) Jeżeli prawidłowo określono kurs celu a jego prędkość
została poprawnie oszacowana, cel powinien być widoczny pod
kątem biegu 90° w momencie pojawienia się w siatce peryskopu
(nastawionego uprzednio na wyznaczony kąt strzału torpedy).
Jeżeli tak się nie stanie, moment strzału musi zostać
przyspieszony lub opóźniony – torpeda powinna zostać
wystrzelona w trakcie zarządzonego zwrotu od lub ku celowi – w
zależności od sytuacji.
III. Strzał z wyrzutni rufowych na wprost.
147. Strzał z wyrzutni rufowych na wprost może być wykonany tylko
wtedy, gdy U-Boot znajduje się przed celem lub wtedy – gdy w wyniku
niespodziewanej zmiany kursu celu – użycie wyrzutni rufowych jest
wygodniejsze niż użycie wyrzutni dziobowych.
Procedura:
a) jeżeli U-Boot znajduje się przed celem, aby
przeprowadzić atak z wyrzutni rufowych, musi on
płynąć w kierunku celu. Poruszanie się ku celowi jest
korzystniejsze niż poruszanie się w tym samym
kierunku co cel – aby wejść na kurs ataku U-Boot
musi wykonać mniejszy zwrot – równy dwukrotności
kąta strzału torpedy.
b) określić kurs i prędkość celu;
c) obliczyć kąt strzału torpedy dla kąta biegu = 90°
w momencie strzału torpedy;
d) wykonać zwrot na kurs ataku. Prędkość zwrotu
powinna być zależna od prędkości z jaką zbliża się
cel. Zbyt szybki zwrot spowoduje, że odległość do
41
celu pozostanie zbyt duża. Należy zachować czujność!
Kurs ataku =
kurs prostopadły do przeciwległego kursu
celu kąt strzału torpedy, w zależności od tego, czy
atakowana jest sterburta czy bakburta celu.
Jeżeli planowany atak ma być wykonany przy
mniejszej wartości kąta biegu, podczas określania
kursu ataku, zamiast kursu prostopadłego do przeciwległego kursu
celu należy użyć kursu tworzącego z kursem celu kąt o wartości
równej zamierzonemu kątowi biegu, np. 60°.
IV. Strzał ze stałym odchyleniem żyroskopowym.
148. Strzał ze stałym odchyleniem żyroskopowym ma następujące
istotne zalety:
a) U-Boot ma większą swobodę przeprowadzenia ataku i
nie musi – jak w przypadku strzału dziobowego na
wprost – zbliżać się do celu kursem bliskim
prostopadłego, obserwując wciąż kąt biegu i odległość
do celu.
b) U-Boot nie przecina kursu jednostek nieprzyjacielskiej
eskorty w takim stopniu jak to się dzieje w przypadku
strzału dziobowego na wprost.
c) W przypadku gdy U-Boot zbliży się do celu za bardzo,
lub też w przypadku niespodziewanej zmiany kursu
celu, wciąż jest możliwość wystrzelenia torpedy.
d) Jeżeli nieprzyjacielski konwój jest szeroką formacją,
strzał ze stałym odchyleniem żyroskopowym stwarza
najlepszą okazję do zaatakowania kilku celów w
czasie gdy jest się wyprzedzanym przez statki.
149. Strzał ze stałym odchyleniem żyroskopowym jest najczęściej
wykonywany dla następujących wartości kąta:
1. kąt odchylenia żyroskopowego 45°;
2. kąt odchylenia żyroskopowego 90°.
Dowódca może przeprowadzić atak przy innych wartościach kąta
odchylenia żyroskopowego pod warunkiem, że jest w stanie wykonać
niezbędne obliczenia w trakcie ataku, które są podobne do tych
42
wykonywanych w dwóch najpowszechniejszych wariantach.
1. Strzał z odchyleniem 45°.
150. Procedura:
a) wykonać zwrot na kurs ataku:
aa) strzał dziobowy z odchyleniem 45°:
α) Atak w trakcie pościgu (dziób U-Boota jest
skierowany w tym samym kierunku co kurs
celu):
Kurs ataku =
kurs prostopadły do kursu celu
(45° + kąt strzału
torpedy), w zależności od tego,
czy atakowana jest sterburta czy
bakburta celu.
Jeżeli planowany atak ma być wykonany
przy mniejszej wartości kąta biegu, wówczas
– podobnie jak podczas strzału dziobowego
na wprost - do określania kursu ataku,
zamiast kursu prostopadłego do kursu
celu należy użyć kursu tworzącego z kursem
celu kąt o wartości równej zamierzonemu
kątowi biegu, np. 60°.
β) Atak z naprzeciwka (dziób U-Boota jest
skierowany w kierunku przeciwnym niż kurs
celu):
Kurs ataku =
kurs prostopadły do kursu celu
(45° - kąt strzału
torpedy), w zależności od tego,
czy atakowana jest sterburta czy
bakburta celu.
bb) strzał rufowy z odchyleniem 45°:
α) Atak w trakcie pościgu (dziób U-Boota jest
skierowany w tym samym kierunku co kurs
celu):
Kurs ataku =
kurs prostopadły do przeciwległego
43
kursu celu (45° - kąt strzału torpedy), w
zależności od tego, czy atakowana jest sterburta
czy bakburta celu.
Jeżeli planowany atak ma być wykonany
przy mniejszej wartości kąta biegu, kurs ataku
jest wyznaczany w taki sam sposób, jak w
przypadku wcześniej opisanych metod ataku.
β) Atak z naprzeciwka (dziób U-Boota jest
skierowany w kierunku przeciwnym niż kurs celu):
Kurs ataku =
kurs prostopadły do przeciwległego
kursu celu (45° + kąt strzału torpedy), w
zależności od tego, czy atakowana jest sterburta
czy bakburta celu.
b) Nastawić kąt strzału torpedy. Obrócić ruchomy pierścień kąta
strzału torpedy przy dławnicy peryskopu o 45° w kierunku celu, a
następnie nastawić peryskop na obliczony kąt strzału torpedy
względem znacznika 45° na pierścieniu kąta strzału torpedy
- w kierunku celu, tzn. jeżeli cel płynie w lewo, kąt strzału musi
być nastawiony na lewo od znacznika 45° i odwrotnie. Należy
zwrócić uwagę że: kąt strzału torpedy leży zawsze na zewnątrz
kąta 45° (kąta odchylenia żyroskopowego torpedy) jeżeli torpeda –
zanim wykona zwrot – biegnie w tym samym kierunku co cel (w
przypadku dziobowych ataków z odchyleniem żyroskopowym w
trakcie pościgu oraz w przypadku rufowych ataków z
naprzeciwka). Kąt strzału torpedy leży wewnątrz kąta 45° (kąta
odchylenia żyroskopowego torpedy) jeżeli torpeda – zanim
wykona zwrot – biegnie w kierunku przeciwnym niż cel (w
przypadku dziobowych ataków z odchyleniem żyroskopowym z
naprzeciwka oraz w przypadku rufowych ataków w trakcie
pościgu). W obydwu przypadkach, kąt ten powinien być
nastawiany względem znacznika 45° w tym samym kierunku, w
którym skierowany jest dziób celu.
c) W celu uwzględnienia poprawki paralaksy o wartości 50 m
12
,
przesuń punkt celowania: do przodu, jeżeli przed wykonaniem
zwrotu, torpeda porusza się w kierunku przeciwnym niż cel (w
przypadku dziobowego ataku z naprzeciwka oraz rufowego ataku
w trakcie pościgu) oraz do tyłu, jeżeli torpeda – przed wykonaniem
44
zwrotu – porusza się w tym samym kierunku co cel (w przypadku
dziobowego ataku w trakcie pościgu oraz rufowego ataku z
naprzeciwka).
2. Strzał z odchyleniem 90°.
151. Strzał z odchyleniem żyroskopowym powinien być stosowany
tylko wtedy gdy występuje mała wartość poprawki paralaksy; tzn. wtedy,
gdy torpeda – przed wykonaniem zwrotu – porusza się w tym samym
kierunku co cel. Dla dużych wartości poprawki paralaksy bardzo trudno jest
określić właściwy kąt strzału torpedy, szczególnie podczas ataków z małej
odległości.
W związku z tym, strzał z odchyleniem 90° z niewielką paralaksą jest
wykonywany jako:
strzał z wyrzutni dziobowych w trakcie ataku pościgowego,
strzał z wyrzutni rufowych w trakcie ataku z naprzeciwka.
152. Procedura:
a) wykonać zwrot na kurs ataku:
aa) Dziobowy strzał z odchyleniem 90° w trakcie
pościgu:
Kurs ataku =
kurs prostopadły do przeciwległego kursu
celu (90° - kąt strzału torpedy), w zależności
od tego, czy atakowana jest sterburta czy bakburta
celu.
Jeżeli planowany atak ma być wykonany przy mniejszej
wartości kąta biegu, kurs ataku jest określany podobnie jak w
przypadku wcześniej opisanych metod ataku. Zamiast kursu
prostopadłego do kursu celu należy użyć kursu tworzącego z
kursem celu kąt o wartości równej zamierzonemu kątowi
biegu, np. 60° (lub przeciwnego do tego kursu).
bb) Rufowy strzał z odchyleniem 90° w trakcie
ataku z naprzeciwka:
Kurs ataku =
kurs prostopadły do kursu celu
(90° - kąt strzału torpedy), w zależności od tego, czy
atakowana jest sterburta czy bakburta celu.
45
b) Nastawić kąt strzału torpedy: obrócić ruchomy
pierścień kąta strzału torpedy przy dławnicy
peryskopu o 90° w kierunku celu, a następnie nastawić
peryskop na obliczony kąt strzału torpedy względem
znacznika 90° na pierścieniu kąta strzału torpedy
- w kierunku celu, tzn. jeżeli cel płynie w lewo, kąt
strzału musi być nastawiony na lewo od znacznika 90°
i odwrotnie (patrz paragraf 146, b).
c) Aby uwzględnić poprawkę paralaksy, przesuń punkt
celowania ...........m za cel.
153. Największą trudnością podczas ataku torpedowego z użyciem
systemu kierowania ogniem – i dotyczy to także każdego rodzaju ataku z
wykorzystaniem odchylenia żyroskopowego – jest dokładne oszacowanie
odległości do celu, która to odległość jest wykorzystana do obliczenia
poprawki paralaksy. W przypadku gdy nie można dokładnie określić
odległości – szczególnie podczas ataku z niewielkiej odległości oraz ataków
z naprzeciwka – należy zawsze dążyć do strzelania przy jak najmniejszym
kącie odchylenia żyroskopowego. Wówczas zmniejsza się ryzyku
nietrafienia w cel. Gdy kąt odchylenia żyroskopowego jest duży, wówczas –
szczególnie przy odległości do celu poniżej 1000 metrów – nieprawidłowa
odległość do celu wpływa na błędną wartość poprawki paralaksy.
154. Wolne.
155. Wolne.
156. Wolne.
157. Wolne.
158. Wolne.
159. Wolne.
160. Wolne.
161. Wolne.
162. Wolne.
46
163. Wolne.
164. Wolne.
165. Wolne.
166. Wolne.
167. Wolne.
168. Wolne.
169. Wolne.
170. Wolne.
E. Użycie torped.
171. Jeżeli tylko zapas torped na to pozwala, wartościowe cele powinny
być atakowane kilkoma torpedami, w postaci strzałów wielokrotnych
13
(podwójnych lub potrójnych) – nawet z bliskiej odległości i gdy dane użyte
do ataku nie budzą wątpliwości. W takim przypadku, wszystkie torpedy
powinny trafić w cel, sprawiając, że zostanie on całkowicie zniszczony.
Oznacza to, że każda z torped powinna być wycelowana w inny punkt celu.
172. Jeżeli odległość do celu jest większa niż 1000 metrów lub
parametry ruchu celu są niepewne (duża prędkość celu), wówczas kilka
torped (2, 3 lub 4) powinny zostać wystrzelonych w postaci salwy. W
zamyśle przynajmniej jedna z torped powinna trafić. Lepiej jest trafić jedną
torpedą z salwy niż chybić wszystkimi torpedami podczas strzału
wielokrotnego.
Torpedy w salwie powinny być rozłożone (o kąt rozproszenia salwy
torpedowej) względem kursu torpedy środkowej, wymierzonej w punkt
celowania (gdy salwa liczy 2 lub 4 torpedy – wówczas torpedy powinny być
rozłożone względem wyimaginowanej, środkowej torpedy).
47
173. Jeżeli konieczny jest dodatkowy strzał w celu zatopienia
uszkodzonego statku, należy pamiętać, że liczba chybień jest większa
podczas takiego końcowego strzału niż podczas ataku.
a) Aby zatopić uszkodzony statek, należy ustawić okręt tak, aby
unieruchomiony cel znajdował się przed dziobem U- Boota,
widoczny pod kątem biegu 90°, w odległości od 2000 do 3000 m.
Następnie należy się powoli zbliżyć, dokładnie utrzymując kurs –
w ten sposób można sprawdzić, czy cel na pewno jest
nieruchomy. Po określeniu ewentualnej prędkości zmiany namiaru,
prędkość celu powinna zostać wprowadzona do kalkulatora
torpedowego lub też cel powinien zostać zniszczony poprzez
dziobowy lub rufowy strzał na wprost (bez użycia systemu
kierowania ogniem torpedowym). W takim wypadku, prędkość celu
powinna zostać wzięta pod uwagę podczas określania kąta strzału
torpedy.
b) Należy zbliżyć się tak bardzo, jak to możliwe (poniżej 1000 m).
W trakcie księżycowej nocy lub w dzień należy ponownie zanurzyć
okręt i wykonać atak z odległości od 400 do 500 m.
c) Jeżeli – na odległych akwenach – nie przewiduje się szybkiego
nadciągnięcia nieprzyjaciela, nie należy strzelać pochopnie. Wiele
uszkodzonych statków tonie po 2-3 godzinach.
d) Jeżeli dostrzeżono nieprzyjacielskie jednostki zwalczania okrętów
podwodnych (okręty lub samoloty), należy natychmiast wystrzelić
torpedę.
e) W okolicznościach opisanych w punkcie c) należy rozważyć, czy
cel nie może zostać zniszczony ogniem artyleryjskim. Patrz także
paragraf 277.
174. Wolne.
F. Postępowanie po ataku torpedowym
w zanurzeniu.
175. Jeżeli to możliwe, U-Boot powinien pozostać na głębokości
peryskopowej w celu prowadzenia obserwacji rezultatów ataku oraz w
celu ewentualnego wystrzelenia kolejnej torpedy, która miałaby zniszczyć
uszkodzony cel.
Motto: "Lepiej jest zniszczyć mniej celów, niż uszkodzić dużo!"
48
176. Należy wykorzystać zajętą pozycję przy konwoju (lub w pobliżu
zgrupowania kilku statków) do wystrzelenia kilku torped w kolejne cele – w
pełni wykorzystując możliwości systemu kierowania ogniem torpedowym.
Nie jest bowiem pewne, że podobnie korzystna pozycja jest ponownie
możliwa do zajęcia. Patrz paragraf 171.
177. U-Boot pozostając na głębokości peryskopowej, zachowuje
możliwość obserwacji sposobu działania przeciwnika. Może także wykryć
nowe okazje do ataku. W ten sposób U-Boot jest także w stanie wypatrzeć
luki pomiędzy okrętami przeciwnika, które może wykorzystać do ucieczki.
178. Jeżeli nie ma możliwości kolejnego ataku, U-Boot powinien
opuścić rejon ataku. Jeżeli istnieje niebezpieczeństwo zostania wykrytym
przez hydrolokację przeciwnika, U-Boot powinien poruszać się z
„prędkością nasłuchową”
14
.
Jeżeli – z powodu hałasu wytwarzanego przez nieprzyjaciela – nie
istnieje niebezpieczeństwo zostania wykrytym przez hydrolokację, U-Boot
powinien opuścić rejon ataku (oraz zejść z kierunku ataku
15
) płynąc z
największą prędkością.
179. Nie należy schodzić w głębiny jeżeli nie jest to absolutnie
konieczne. Głębokie zanurzenie sprawia, że U-Boot jest ślepy i bezbronny.
Dlatego nie należy zanurzać głęboko okrętu, chyba że niebezpieczeństwo
stwarzane przez znajdujące się w bezpośredniej bliskości okręty eskorty
przeciwnika jest realne i nieuchronne.
180. Jeżeli U-Boot został zmuszony do głębokiego zanurzenia z
powodu zbliżających się jednostek eskorty przeciwnika, najpierw należy
zejść na dużą głębokość na największej prędkości, w kierunku który
pozwoli na najszybsze opuszczenie rejonu ataku (i zejście z kierunku
ataku). Podczas początkowego zamieszania spowodowanego przez
eksplozję torpedy oraz wybuchy bomb głębinowych, nieprzyjaciel nie jest
w stanie używać aktywnej oraz pasywnej hydrolokacji.
U-Boot powinien poruszać się z „cichą prędkością”
16
dopiero gdy
oddali się na wystarczającą odległość od miejsca ataku oraz miejsca, gdzie
został dostrzeżony przez nieprzyjaciela
Po osiągnięciu zamierzonej głębokości, należy wyłączyć zbędne
urządzenia oraz prowadzić nasłuch, aby zorientować się co robi przeciwnik
i móc odpowiednio na to zareagować.
49
181. Na większą głębokość należy zawsze schodzić dynamicznie
17
!
Napełnianie zbiorników regulacyjnych jest błędem
18
. Na większej
głębokości, U-Boot staje się cięższy (przecieki z dławnic wałów
napędowych i innych otworów w kadłubie, zmniejszanie objętości kadłuba
na skutek ciśnienia
19
) i bardzo łatwo może spaść na większą głębokość niż
było to zamierzone. Dlatego podczas schodzenia na większą głębokość,
należy używać ciągu silników elektrycznych. Zalecane jest także
odciążenie
20
okrętu (dla U-Boota typu VII – około 1 tony!).
182. Jeżeli – podczas schodzenia na większą głębokość – okaże się, że
stery głębokości są chwilowo nieefektywne, trymowanie okrętu należy
przeprowadzać przy pomocy załogi
21
. Trymować przy użyciu wody należy
dopiero po osiągnięciu wymaganej głębokości
22
. Należy zachować
ostrożność podczas trymowania przy pomocy załogi: rozkaz „cała załoga”
powinien być wydawany jedynie w ostateczności
23
.
183. Nie należy schodzić zbyt głęboko bez konieczności, gdyż może to
być niebezpieczne: dławnice wałów napędowych oraz inne otwory w
kadłubie przeciekają, złącza poddawane są znacznym obciążeniom. Należy
zawsze wybierać mniejsze ryzyko pomiędzy niebezpieczeństwem ze strony
bomb głębinowych a niebezpieczeństwem zwiększonych przecieków.
184. Przeciwdziałanie hydrolokacji opisane jest w Rozdziale IV.
185. Powrót na głębokość peryskopową dozwolony jest jedynie po
przeprowadzeniu nasłuchu oraz określeniu położenia nieprzyjaciela.
186. W czasie gdy U-Boot wynurza się z dużej głębokości, wszystkie
pokrywy włazów kadłuba powinny być stopniowo poluzowywane –
zwłaszcza, jeżeli były one dokręcane w czasie głębokiego zanurzenia
24
.
187. Przed wynurzeniem – po pobycie na większej głębokości – U-Boot
powinien najpierw przeprowadzić obserwację przez peryskop, natomiast po
wynurzeniu powinien być w gotowości do zanurzenia alarmowego.
188. Przed wynurzeniem, należy przy pomocy sprężarki usunąć
nadciśnienie wewnątrz okrętu
25
.
189. Po wynurzeniu – przed ostatecznym wyszasowaniem zbiorników
balastowych
26
– powierzchnia morza powinna zostać uważnie – lecz szybko
– zlustrowana z pomostu okrętu (patrz także Rozdział I, B, paragraf 29).
50
190. Wolne.
191. Wolne.
192. Wolne.
193. Wolne.
194. Wolne.
51
Rozdział III.
Atak torpedowy na powierzchni.
A. Podstawowe zasady postępowania w trakcie nocnego
ataku torpedowego na powierzchni.
195. U-Boot może przeprowadzić atak torpedowy na powierzchni tylko
w nocy. Cel ataku jest na powierzchni jest taki sam jak w przypadku ataku
w zanurzeniu, a jego osiągnięcie zależy od tego samego: dzięki atakowi z
bliskiej odległości, przeprowadzonemu z bez ostrzeżenia, nieprzyjaciel
jest zaskoczony (patrz Rozdział II, A, paragraf 91).
196. Warunki które wpływają na atak nocny są zróżnicowane. Zależą
one od rodzaju celu, nieprzyjacielskiej eskorty, kursu oraz prędkości celu,
warunków widoczności oraz oświetlenia, stanu morza itd. Dlatego torpedy
mogą być wystrzelone pod wieloma różnymi kątami biegu i z wielu
różnych odległości, w zależności od prędkości i kursu U-Boota, który może
płynąć prosto lub też wykonywać zwrot w celu uniknięcia nieprzyjacielskiej
eskorty. Z powodu niewielkiej prędkości U-Boota, jego dowódca powinien
być gotowy do zaatakowania celu już w momencie jego dostrzeżenia.
197. Nie istnieją sztywne reguły dotyczące prowadzenia nocnego ataku
torpedowego. Można jedynie sformułować ogólne zalecenia:
a) Podobnie jak w przypadku ataku ścigaczy
torpedowych, U-Boot powinien atakować cel pod
kątem biegu od 60° do 90°.
b) Kurs U-Boota w trakcie ataku na powierzchni
powinien być zawsze sprawdzany względem
żyrokompasu, ponieważ dowódca łatwo może stracić
orientację.
c) W trakcie manewru wyprzedzania, należy
obserwować namiar na cel oraz prędkość zmiany
namiaru. Nie należy przerywać ataku, gdy namiar
zmienia się powoli. Jeżeli - pomimo wysiłku – atak
nie może zostać przeprowadzony w dzień, należy
52
go przeprowadzić w nocy. Parametry ruchu
celu określone w trakcie manewru wyprzedzania są
prawie zawsze dokładniejsze niż oszacowane w
trakcie ataku. Dokładność parametrów ruchu celu
określonych w nocy jest kwestią długiego
doświadczenia i wymaga wielu ćwiczeń.
d) W nocy łatwo jest o pomyłkę podczas określania
parametrów ruchu celu. Dlatego należy podjeść tak
blisko jak to tylko możliwe – wówczas nawet duże
błędy nie mają wpływu na celność z uwagi na krótki
czas biegu torpedy. Nawet jeżeli U-Boot zostanie
dostrzeżony, cel nie będzie miał czasu na wykonanie
uniku.
e) Minimalna odległość w trakcie ataku nocnego wynosi
także 300 m (patrz Rozdział II, A, paragraf 92).
f) W nocy, należy zwrócić uwagę, aby nie wystrzelić
torpedy zbyt wcześnie – przy zbyt małym kącie biegu.
Niedoświadczeni strzelcy mają w nocy tendencję przeszacowania
wartości kąta biegu. Dowódca powinien zawsze być uważnym i nie
odpalać torped przedwcześnie.
g) Pewną wskazówką odnośnie prędkości celu jest wielkość i
prędkość zwrotu, jaki należy wykonać, aby utrzymać go – w
zależności od odległości - prosto przed dziobem U-Boota.
h) Odległości w nocy są zwykle niedoszacowywane
(patrz Rozdział II, A, paragraf 99). Nie należy
pozwolić, aby cień celu sprawił, że wydaje się on
większy i z tego powodu odpalić torpedo
przedwcześnie – ze zbyt dużej odległości.
198. Podczas nocnego ataku na powierzchni, U-Boot może zostać:
I. dostrzeżony,
II. zlokalizowany przez pasywną hydrolokację,
III. zlokalizowany przez aktywną hydrolokację (ASDIC).
53
I. Niebezpieczeństwo zostania spostrzeżonym.
199. Dowódca U-Boota powinien zawsze mieć na uwadze to, że U-
Boot jest dużo trudniejszy do spostrzeżenia w nocy na powierzchni niż
jakakolwiek inna jednostka nawodna (chyba, że warunki oświetlenia są
skrajnie niekorzystne). Przekonanie prawdziwości tego faktu wzrasta z
każdym atakiem. Jakakolwiek odczuwana wątpliwość musi zostać
zwalczona – należy pamiętać, że obiekt ataku jest zawsze na gorszej pozycji
- zwłaszcza nieprzyjacielscy obserwatorzy po długiej i wyczerpującej
służbie nie mogą się równać z wachtą na U-Boocie, która – w trakcie
podejścia – koncentruje całą swoją energię i uwagę na przeprowadzeniu
skutecznego ataku.
200. Trudność w wykryciu U-Boota na powierzchni w nocy wynika z
jego długiej i niskiej sylwetki, która niemal całkowicie znika na tle wody,
włączając w to kiosk. Kiosk może być dostrzeżony przez nieprzyjaciela
wtedy, gdy (dla nieprzyjacielskich obserwatorów) znajduje się nad
horyzontem. Obszar na którym taki warunek zachodzi, stanowi
niebezpieczną strefę dla zbliżającego się U-Boota. Gdy kiosk znajduje się
na tle powierzchni morza, jest bardzo trudny do dostrzeżenia.
201. Kiosk U-Boota zawsze wydaje się być ciemnym obiektem –
zarówno na tle horyzontu jak i na tle powierzchni morza – nawet w
najciemniejszą noc. W naszych szerokościach geograficznych,
najkorzystniejszym kolorem kiosku – bazując na zebranym doświadczeniu
– jest kolor jasny-szary lub ciemny-stalowy, natomiast na Atlantyku:
ciemno-szary.
202. Z uwagi na to, że pokrywająca U-Boota farba – zwłaszcza
zmoczona wodą morską – odbija światło, nie należy być zwróconym w
kierunku przeciwnika stroną oświetloną przez księżyc. Jeżeli jednak
okoliczności do tego zmuszają, należy jak najszybciej pokazać
przeciwnikowi wąską sylwetkę.
203. Należy zwrócić uwagę, aby U-Boot nie znalazł się na obszarze
wody oświetlonej blaskiem księżyca, tzn. na linii łączącej cel i księżyc.
54
204. Sprzyjające warunki do ataku, które sprawiają, że U-Boot
pozostaje niewidoczny:
a) atakowany cel znajduje się na tle jasnego horyzontu lub też na tle
księżyca, natomiast U-Boot porusza się w jego kierunku ze strony
ciemnego horyzontu lub ciemniejszej powierzchni morza. W
takich warunkach U-Boot pozostaje niewidoczny nawet w
niewielkiej odległości od celu.
b) U-Boot zbliża się z wiatrem, co zmniejsza jego falę dziobową
(która może przyciągnąć uwagę nieprzyjaciela – szczególnie wtedy
gdy morze jest spokojne). Z tego samego powodu zalecane jest
płynięcie z małą prędkością w pobliżu nieprzyjaciela.
W ten sposób zmniejsza się także ślad torowy, który może być
zdradliwy – zwłaszcza gdy morze jest spokojne. Dodatkowo,
zbliżanie się od strony nawietrznej sprawia, że obserwacja w tym
kierunku jest uciążliwa dla nieprzyjacielskich wachtowych –
zwłaszcza gdy wiatr jest silny lub pada deszcz.
c) W czasie ataku konieczne i właściwe jest zbliżanie się do celu w
taki sposób aby pokazywać mu wąską sylwetkę. Wówczas fala
dziobowa oraz ślad torowy pokrywają się, natomiast powierzchnia
U-Boota widoczna przez nieprzyjaciela jest najmniejsza.
Najkorzystniejszy sposób ataku to rozpoczęcie podejścia do celu
pod ostrym kątem biegu , a w czasie podchodzenia cały czas
pokazywać wąską sylwetkę. W ten sposób U-Boot zbliża się do
celu po „krzywej pogoni”.
d) Należy zachować szczególną ostrożność podczas świtu i zmierzchu
– zmieniają się wówczas gwałtownie warunki widoczności.
205. Wolne.
206. Wolne.
II. Niebezpieczeństwo zostania zlokalizowanym
przez pasywną hydrolokację.
207. Hałas wytwarzany przez silniki spalinowe U-Boota są praktycznie
niesłyszalne na powierzchni na tle hałasu wytwarzanego przez przeciwnika.
208. To, w jakim stopniu inne dźwięki wytwarzane przez U-Boota
płynącego po powierzchni (hałas wytwarzany przez
55
śruby itp.) może zostać wykryty przez nieprzyjaciela i rozpoznany jako
hałas pochodzący z U-Boota (na tle dźwięków generowanych przez
nieprzyjaciela) zależy od prędkości okrętu oraz stanu morza. Warunki te
zostały omówione w Rozdziale I, B, II.
208. Jeżeli warunki hydrolokacyjne są korzystne, U-Boot napędzany
silnikami spalinowymi poruszający się po powierzchni może być wyraźniej
słyszalny niż U-Boot napędzany silnikami elektrycznymi (na powierzchni
lub w zanurzeniu). Jeżeli przewidywane jest użycie przez nieprzyjaciela
hydrolokacji, oraz jeżeli prędkość nieprzyjaciela jest niewielka a morze jest
spokojne, należy próbować podejść do ataku przy użyciu silników
elektrycznych (pod warunkiem, że pozycja wyjściowa do ataku na to
pozwala – ograniczeniem jest bowiem niska prędkość podczas używania
silników elektrycznych).
209. Wolne.
210. W żadnym wypadku ryzyko zostania zlokalizowanym przez
hydrolokację pasywną podczas ataku nocnego nie powinno być
przeszacowane a możliwość ataku zaprzepaszczona z tego powodu (patrz
Rozdział II, A, paragraf 94).
211. Wolne.
212. Wolne.
213. Wolne.
III. Niebezpieczeństwo zostania zlokalizowanym
przez aktywną hydrolokację (ASDIC).
214. Tylko w rzadkich przypadkach – gdy morze jest spokojne a
prędkość nieprzyjaciela niewielka – U-Boot może zostać zlokalizowany na
powierzchni przy pomocy ASDICu. Zwykle warunki podczas operacji
przeciwko wynurzonym okrętom podwodnym są dużo mniej korzystne niż
w przypadku gdy ASDIC jest używany przeciwko zanurzonym U-Bootom
gdy morze jest spokojne. Niekorzystne warunki hydrolokacyjne są
powodowane przez wysoki poziom zakłóceń na powierzchni (ciągłe
mieszanie się powietrza i wody wywołane przez ruch morza oraz jednostek
pływających).
56
215. Ryzyko zostania zlokalizowanym przez ASDIC – podobnie jak w
przypadku hydrolokacji pasywnej – nie powinno być przeceniane i w żadne
sposób nie powinno prowadzić do przerwania ataku (patrz Rozdział II, A,
paragraf 94).
216. Należy zakładać, że niektóre z okrętów wojennych wyposażone są
w radar. To założenie nie może jednak sprawić, że dowódca - za każdym
razem gdy cel lub eskorta wykonuje niespodziewany manewr – przerywa
atak ponieważ podejrzewa, że został wykryty.
Niemalże we wszystkich takich wypadkach, manewry nieprzyjaciela to
zwykłe uniki, które przeprowadzane są co jakiś czas. Nie oznaczają one od
razu, że U-Boot jest ścigany i powinien odejść z rejonu ataku i się zanurzyć.
Postępowanie opisane jest w paragrafie 180. Przed zanurzeniem lub przed
zejściem na większą głębokość należy zmienić kurs. Należy pamiętać, że
pierwsze – najbardziej niebezpieczne – bomby głębinowe zrzucane są w
miejscu, gdzie U-Boot się zanurzył oraz na przewidywanym kursie ucieczki
U-Boota.
217. Wolne.
218. Wolne.
B. Przygotowania do nocnego ataku torpedowego
na powierzchni.
219. Ogólne zasady dotyczące przygotowań do ataku torpedowego w
zanurzeniu (patrz Rozdział II, B, paragraf 105) stosują się także do nocnego
ataku torpedowego na powierzchni. Szczególną uwagę należy zwrócić na
pozyskanie wiarygodnych parametrów kursu celu – przy użyciu wszelkich
dostępnych środków (niwelowanie zmian namiaru i prędkości celu: patrz
paragraf 105, e).
220. Na tych obszarach mórz, gdzie spodziewany jest kontakt z
nieprzyjacielem, należy zawsze mieć jedną torpedę gotową do strzału w
zalanej wyrzutni.
57
Jeżeli nieprzyjaciel zostanie nagle spostrzeżony, w pewnych
okolicznościach może nie być wystarczająco dużo czasu aby przygotować
wyrzutnie do strzału.
221. W czasie wojny, sukces lub porażka w trakcie nocnego ataku,
bardziej niż kiedykolwiek zależy od dobrego wzroku oraz skutecznych
wachtowych. Ten kto pierwszy spostrzeże przeciwnika, zawsze jest na
lepszej pozycji. Dlatego ludzie o najbystrzejszym wzroku powinni
znajdować się na pomoście – zwłaszcza w czasie ataku.
Wachtowi w nocy powinni być zaopatrzeni w lornetki. W czasie
deszczu lub przy wysokim stanie morza, na pomoście powinien znajdować
się dodatkowy członek załogi, który opiekuje przechowuje suche lornetki
oraz osusza te, które zostały zamoczone.
222. Kiedy zostanie dostrzeżony cel, przede wszystkim należy wykonać
zwrot, aby pokazać mu wąską sylwetkę. Należy utrzymać prędkość,
zmierzyć prędkość zmiany namiaru na cel oraz próbować zająć pozycję
przed celem. Wyprzedzać należy na granicy widoczności celu. Nie należy
przerywać ataku, jeżeli dysponuje się jedynie niewielką przewagą
prędkości. Cel może zmienić kurs i okazja do ataku może pojawić się w
każdej chwili.
223. Najbardziej korzystna do ataku ćwiartka horyzontu (ciemny
horyzont, strona nawietrzna itp.) powinna zostać określona już w trakcie
manewru wyprzedzania. Jeżeli okoliczności są takie, że manewr
wyprzedzania potrwa dłuższy czas, należy wziąć pod uwagę – w
księżycowe noce – zmianę położenia księżyca.
Jeżeli warunki oświetlenia zmieniły się z dowolnego powodu w czasie
manewru wyprzedzania (np. podniosła się pokrywa chmur), konieczne
może być przejście do wyprzedzania z drugiej strony.
224. Wolne.
225. Wolne.
226. Wolne.
58
C. Przeprowadzenie nocnego ataku
torpedowego na powierzchni.
227. Po osiągnięciu zaplanowanej pozycji przed celem, rozpoczyna się
atak. Naczelną zasadą jest: pokazuj wąską sylwetkę do momentu
wystrzelenia torpedy – podążaj ku celowi po „krzywej pogoni”. Każde
wydłużenie sylwetki może zdradzić obecność U-Boota.
228. W czasie ataku, okręt powinien być w ruchu. W przeciwnym
wypadku, jakikolwiek unik na powierzchni lub też manewr zanurzenia
alarmowego w czasie lub po ataku trwa zbyt długo.
229. W przypadku spotkania z nieprzyjacielską eskortą należy
próbować ją wymanewrować w jak największej odległości, pozostając na
powierzchni. Dzięki temu można zachować szybkość i mieć jasny pogląd
na sytuację. Na powierzchni, to dowódca U-Boota jest panem sytuacji.
Jeżeli U-Boot się zanurzy, staje się on ślepy i niemal nieruchomy, a
jakakolwiek zmiana pozycji względem nieprzyjaciela nie jest od niego
zależna.
230. System kierowania ogniem torpedowym pozwala na
wykorzystanie wszelkich zalet ataku, podczas którego cały czas
pokazywana jest wąska sylwetka
27
.
231. W przypadku spotkania zgrupowania statków, należy w pełni
wykorzystać tę rzadką okazję i zaatakować wykorzystując pełnię
możliwości okrętu oraz torped. Po wystrzeleniu torpedy do pierwszego
celu, drugi i trzeci cel powinien być natychmiast atakowany. Zamieszanie
które zwykle powstaje w nocy po wystrzeleniu pierwszej torpedy, powinno
ułatwić to zadanie.
232. Odnośnie strzałów wielokrotnych oraz strzałów salwą: zasady
odnoszące się do ataków w zanurzeniu (patrz Rozdział II, E, paragrafy od
171 do 174) są ważne także dla ataków na powierzchni.
233. Wolne.
234. Wolne.
59
D. Postępowanie po nocnym ataku
torpedowym na powierzchni.
235. Po wykonaniu nocnego ataku torpedowego na powierzchni,
dowódca powinien próbować pozostać na powierzchni, aby móc
obserwować skutki ataku oraz – jeżeli warunki temu sprzyjają – podjąć
drugi i trzeci atak. Nie należy się zanurzać jeżeli nie jest to konieczne –
zanurzenie okrętu sprawia, że jest się ślepym i bezbronnym. Na
powierzchni dowódca w dalszym ciągu ma kontrolę nad sytuacją oraz ma
większe możliwości postępowania. Dlatego U-Boot powinien się zanurzyć
tylko wtedy, gdy został do tego zmuszony w wyniku bezpośredniego
pościgu.
236. Po wystrzeleniu torpedy, w większości wypadków
najwłaściwszym jest jak najszybsze znalezienie się za rufą celu. W ten
sposób usuwamy się z drogi poruszającego się statku, gdzie
niebezpieczeństwo dostrzeżenia i staranowania jest największe.
237. Jeżeli U-Boot po ataku jest w stanie pozostać na powierzchni,
powinien odejść od celu aby – w razie potrzeby – jak najszybciej móc
odpalić kolejną torpedę.
238. Jeżeli rozwijający się pościg zmusza U-Boota do zanurzenia,
pierwsze co powinien zrobić, to odejść z największą prędkością z rejonu
ataku oraz kursu ewentualnych torped
28
. W czasie tego odejścia nie należy
martwić się o to, że zostanie się zlokalizowanym przez nieprzyjacielską
hydrolokację. Pierwsza eksplozja torpedy powoduje takie zamieszanie
wśród nieprzyjacielskiej eskorty, że wykrycie zanurzonego U-Boota
hydrolokacją pasywną lub ASDIC'iem nie jest możliwe.
239. U-Boot powinien odejść z rejonu ataku w zanurzeniu, na
największej prędkości, idąc prostym kursem. Dzięki temu droga do
przebycia na obszarze objętym nieprzyjacielską eskortą jest najkrótsza. W
ten sposób będzie mógł wcześniej się wynurzyć.
Kierunek odejścia powinien tworzyć kąt ostry z kursem celu – a nie
kursem przeciwnym – dzięki czemu U-Boot w trakcie ponownej próby
ataku będzie mógł znowu podchodzić od strony zawietrznej.
60
240. Odległość na jaką musi odejść zanurzony U-Boot zależy od
warunków widoczności. Nieprzyjaciel musi być wciąż w zasięgu wzroku,
gdy U-Boot się wynurzy, natomiast sam okręt nie może zostać spostrzeżony
po wynurzeniu. Ogólnie rzecz biorąc, odległość od 2000 do 3000 m
powinna wystarczyć.
241. Wynurzając się, należy: wykonać nasłuch hydroakustyczny,
następnie szybko szasować balasty, a po wynurzeniu natychmiast otworzyć
pokrywę włazu w kiosku, wyjść na pomost i zlustrować horyzont w
poszukiwaniu przeciwnika. Następnie – w zależności od okoliczności –
można całkowicie szasować zbiorniki balastowe.
Jeżeli jest możliwe jest kolejne podejście, należy natychmiast ruszyć do
ataku.
242. Zasady postępowania w przypadku pościgu zanurzonego U-Boota
opisane są w Rozdziale IV, paragrafy od 246 do 269.
243. Wolne.
244. Wolne.
245. Wolne.
61
1 Takich jak zasolenie i temperatura
2 Czyli wykorzystanie metody Auswanderungsverfahren
3 Przy wykorzystaniu techniki kamuflażu rozpraszającego.
4 niem. Feste Linie im Raum – stabilizowana linia w przestrzeni –
dodatkowy osprzęt peryskopów Zeissa, ułatwiający pomiar prędkości
zmiany namiaru celu. Idea polegała na umieszczeniu w polu widzenia
peryskopu stabilizowanej żyroskopem linii, która zachowuje swoją
niezmienną pozycję w przestrzeni niezależnie od zmian kursu okrętu
własnego oraz niezależnie od zmian namiaru peryskopu.
5 Czyli wykorzystanie metody Ausdampfverfahren
6 Są to przybliżone wartości wyliczone z sinusa kąta biegu. Obliczone
wartości służą do oceny odległości do celu w chwili strzału dla kąta
biegu = 90° (Rozdział D I 146 i dalej)
7 Użycie powiększenia 6-krotnego wymaga wprowadzenia do układu
optycznego peryskopu dodatkowych soczewek, które zmniejszają ilość
światła docierającego do okularu peryskopu – obserwowany obraz jest
ciemniejszy.
8 Co prawda system kierowania ogniem torpedowym umożliwia
strzelanie torped z odchyleniem żyroskopowym w zakresie od 0 do 90°,
jednak wraz ze wzrostem odchylenia wzrasta wartość poprawki
paralaksy, którą należy uwzględnić w obliczeniach. Z kolei wartość
poprawki paralaksy obliczana jest w oparciu o (między innymi)
odległość do celu – jest zatem tak dokładna, jak dokładna jest
oszacowana odległość do celu. Aby zminimalizować potencjalny
wpływ błędnego oszacowania odległości, zalecane było użycie małych
wartości kąta odchylenia żyroskopowego. Patrz paragraf 143.
9 Kalkulator torpedowy T.V.Re. S. 3 jest urządzeniem elektro-
mechanicznym. Serwomotory są w nim wykorzystane do
automatycznego rozwiązania trójkąta torpedowego. W przypadku
awarii zasilania – gdy serwomotory nie działają – możliwa jest ręczna
obsługa kalkulatora. Operator kalkulatora przy pomocy pokręteł
doprowadza do zrównania wartości wskazywanych na tarczach
kalkulatora – wówczas równania trójkąta torpedowego są rozwiązane.
10 Na przykład: kąt biegu celu wynosi 37° na bakburtę, namiar na cel
wynosi 291° a kurs własny 140°. Kurs celu wynosi 293°, kurs
prostopadły (w kierunku bakburty celu): 23°. Niech kąt strzału torpedy
(wyznaczony dla kąta biegu w chwili strzału równego 90°) wynosi 56°.
Zatem kurs ataku wynosi 0°.
11 Na przykład: kąt biegu celu wynosi 51° na sterburtę, namiar na cel
wynosi 315° a kurs własny 307°. Kurs celu wynosi 31°, kurs tworzący
z kursem celu kąt 60° (w kierunku sterburty celu): 271°. Niech kąt
strzału torpedy (wyznaczony dla kąta biegu w chwili strzału równego
60°) wynosi 33°. Zatem kurs ataku wynosi 304°.
12 Jest to średnia wartość poprawki paralaksy dla kąta strzału torpedy
wynoszącego 45°: ~30 m (Winkeleinsteuerungsversetzung dla torped
G7a i G7e) + odległość pomiędzy peryskopem a wyrzutniami ~25m.
13 Strzał wielokrotny – w przeciwieństwie do strzału salwą – to
wystrzelenie kilku torped, z których każda biegnie innym kursem,
ponieważ wycelowana była w inny punkt. Podczas strzału salwą, każda
z torped biegnie innym kursem, ale wszystkie te kursy zostały
wyznaczone względem jednego punktu celowania.
14 „Prędkość nasłuchowa” (niem. Horchfahrt) to największa prędkość
okrętu podwodnego, przy której możliwy jest skuteczny nasłuch przy
użyciu szumonamiernika.
15 Potencjalnie wykonanego przez inne U-Booty.
16 „Cicha prędkość” (niem. Schleichfahrt) to prędkość okrętu, przy której
szumy generowane przez układ napędowy są najmniejsze. Ponadto w
trakcie poruszania się z „cichą prędkością”, na pokładzie okrętu
wyłącza się zbędne urządzenia wytwarzające hałas (pompy,
wentylatory, maszynowe przetwornice rotacyjne).
17 Dynamicznie – czyli przy pomocy sterów głębokości oraz ciągu
silników elektrycznych.
18 Napełnianie zbiorników regulacyjnych zwiększa ciężar okrętu
(zwiększa jego ujemną wyporność) i przyspiesza schodzenie na
większą głębokość (powoduje tonięcie okrętu).
19 Zmniejszenie objętości kadłuba (na skutek oddziaływania ciśnienia
zewnętrznego) przy jego stałym ciężarze powoduje zmniejszenie
objętości wody wypieranej przez kadłub i w konsekwencji zmniejszenie
wyporności (co przy stałym ciężarze powoduje tonięcie okrętu).
20 Odciążenie – wypompowanie na zewnątrz określonej ilości wody z zęz
lub zbiorników regulacyjnych.
21 Stery głębokości mogą stać się nieefektywne np. z powodu
niedostatecznej prędkości, zbyt dużego istniejącego przegłębienia na
dziób lub rufę lub też znacznego obciążenia dziobu lub rufy okrętu (np.
na skutek przecieków). Wówczas – aby zmienić trym (nachylenie)
okrętu – zmieniano rozkład masy wewnątrz okrętu poprzez
przemieszczenia członków załogi.
22 Innym sposobem zmiany trymu okrętu było przemieszczanie pewnej
ilości wody pomiędzy dwoma zbiornikami trymowymi znajdującymi
się na rufie i dziobie okrętu.
23 Zwykle starano się nie zmieniać rozkładu masy zbyt gwałtownie, więc
przemieszczano pojedynczych członków załogi w ramach
pojedynczych pomieszczeń. W krytycznych sytuacjach konieczna było
drastyczna zmiana trymu, dlatego wydawano rozkaz „cała załoga na
dziób/na rufę” (niem. „Alle Mann voraus/Alle Mann achteraus”).
24 Na dużej głębokości, pokrywy włazów które były szczelne podczas
pobytu na głębokości mniejszej, zaczynają – na skutek dużo większego
ciśnienia wody – przeciekać. Dlatego dokręcano je mocniej – i to w
dużo większym stopniu niż było to możliwe na mniejszej głębokości,
ponieważ dodatkowo dociskało je z zewnątrz większe ciśnienie. Po
wynurzeniu, mocno dokręconych włazów nie można było otworzyć –
dlatego w trakcie wynurzania należało je stopniowo poluzowywać (w
miarę spadku ciśnienia dociskającego je z zewnątrz).
25 Nadciśnienie wewnątrz kadłuba wytwarza się na skutek nieszczelności
instalacji sprężonego powietrza, odwietrzania wyrzutni torpedowych w
trakcie strzałów i odwietrzania zbiorników regulacyjnych, balastowych
i szybkiego zanurzania do wnętrza okrętu. Po wynurzeniu, podczas
otwierania włazu na pomost, znaczne nadciśnienie jest w stanie
wyrzucić otwierającego właz członka załogi na zewnątrz. Dlatego
nadciśnienie powinno być usunięte poprzez uruchomienie sprężarki.
26 U-Boot wynurzając się, nie szasuje od razu wszystkich zbiorników
balastowych, a jedynie te, które są wystarczające do tego, aby pomost
wynurzył się ponad powierzchnię wody. Dzięki temu wachta może
wyjść na pomost i z niego przeprowadzić obserwację otoczenia, a w
razie niebezpieczeństwa ponownie zanurzyć okręt. Gdy nie stwierdzano
niebezpieczeństwa, szasowano pozostałe zbiorniki balastowe a U-Boot
przechodził w tzw. położenie nawodne.
27 Podczas takiego rodzaju ataku (po „krzywej pościgu”), cały czas
zmienia się kurs U-Boota, natomiast namiar na cel pozostaje stały
(wynosi 0). Wprowadzony na początku ataku kąt biegu celu jest cały
czas uaktualniany przez kalkulator torpedowy, który uwzględnia
zmiany kursu własnego.
28 Wystrzelonych przez inne U-Booty
